Paragraaf 2: Klimaat

Warmtetransitie Gebouwde Omgeving

Warmtetransitie Gebouwde omgeving

Onder de gebouwde omgeving verstaan we alle woningen, kantoren en (niet-industriële) bedrijven, waaronder ook maatschappelijk vastgoed. Om aan de doelen van de ‘Routekaart Groningen CO₂-neutraal 2035’ te voldoen zetten we in op warmtetransitie gebouwde omgeving.

Toelichting

Wijkenergieaanpak

De gemeente Groningen werkt volop aan de warmtetransitie met als einddoel een comfortabel en betaalbaar warm huis zonder aardgas. Dat betekent isoleren en een andere manier van verwarmen. Één van de aanpakken die we hiervoor inzetten is de wijkenergieaanpak. Dit houdt in dat een wijk geheel verduurzaamd wordt op energiegebied. Dit zou ook aardgasvrij-ready kunnen zijn in wijken waar in de toekomst een warmtenet komt. In het geval van aardgasvrij wordt er ook een warmtenet aangelegd, naast het isoleren van alle gebouwen. In die wijken (Noordwest) spreken we van een integrale wijkenergieaanpak.

Proeftuin Paddepoel/Selwerd

In deze proeftuin loopt momenteel het project Selwerd-Zuid. In 2025 worden de laatste deelnemers aangesloten en wordt het project geëvalueerd. Samen met de geleerde lessen uit De Larix, verwachten we een aanpak te hebben om ook grondgebonden (koop)woningen op een warmtenet aan te kunnen sluiten.

Proeftuin De Wijert
In deze proeftuin staan met name de VvE’s centraal. Van de 17 VvE’s in het gebied volgen momenteel 15 de klantreis tot verduurzaming. Naar verwachting zullen in 2025 4 van deze VvE’s van start gaan met de daadwerkelijke uitvoering. Deze proeftuin vormt de basis voor de verdere doorontwikkeling van onze aanpakken om VvE’s te helpen verduurzamen.

We blijven uw raad jaarlijks informeren over de stand van zaken en voortgang van de wijkenergieaanpak.

Aanpak Eerlijke Energietransitie en Fonds Energietransitie

Sinds 2022 werken we aan een eerlijke energietransitie. Dit begon met de uitwerking van het Fonds Energietransitie (FET) als opdracht vanuit het coalitieakkoord. Eind 2023 is het Gemeentelijk Energie Bedrijf (GEB) opgericht. Daarnaast ontwikkelen we breder inzetbare (financiële)instrumenten en werkwijzen, om het voor iedere inwoner van onze gemeente mogelijk te maken zijn woning te verduurzamen. In deze raadsbrief is onlangs nog uitgebreid over de voortgang gerapporteerd.

We willen als gemeente een eerlijke energietransitie bevorderen. De uitvoering hiervan is complex. Met alleen financieringsmogelijkheden of subsidies beschikbaar stellen zijn we er nog niet. Het vraagt naast (financiële) instrumenten ook om een goede begeleiding en ondersteuning van de daadwerkelijke uitvoering van de werkzaamheden. Met de komst van de nieuwe subsidie vanuit maatregel 29, Nij Begun, is er noodzaak tot een planmatige, efficiënte benadering van de verschillende wijken in onze stad. Dit komt ook terug in het warmteprogramma van onze gemeente. We werken op dit moment aan een aantal verschillende aanpakken. Deze kennen gradaties van volledige ontzorging tot informeren via Duurzaam Groningen.

Fonds Energie Transitie (FET)

Er zijn inmiddels vele subsidiemogelijkheden en incidentele bijdragen vanuit het Rijk als het Nationaal Isolatie Programma (NIP) en het Volkshuisvestingsfonds beschikbaar voor verduurzaming. Daar komen begin 2025 de middelen vanuit Nij Begun bij; bedoeld om alle woningen in onze gemeente te verduurzamen naar de isolatiestandaard. Een eerste verkenning geeft aan dat meer dan 70.000 woningen nog niet aan deze standaard voldoet. Eventuele nettorendementen van toekomstige grote opwek projecten met zon en wind die de gemeente in eigen beheer gaat exploiteren zullen ook toegevoegd worden aan het FET.

We zorgen ervoor dat al deze middelen zo goed en efficiënt mogelijk worden ingezet met maximaal rendement voor de bewoners. Dit wordt gedaan door middel van pilots en door het ontwikkelen van nieuwe ondersteunende instrumenten en werkwijzen. Dit doen we in nauwe samenwerking met de wijkenergieaanpak en de wijkvernieuwing. Hierbij wordt gezocht naar een integrale aanpak waarbij de verduurzaming van woningen een bijdrage en accelerator kan zijn van andere doelstellingen. Niet alleen op het gebied van klimaat maar ook op sociaal maatschappelijk doelstellingen die we willen bereiken.

Door de ontwikkelde instrumenten en werkwijzen om (projectmatig) woningen te verduurzamen en inwoners te helpen bij het wegwerken van achterstallig kunnen we vanaf het moment dat de Nij Begun gelden beschikbaar komen vaart maken. We zorgen voor standaard projectplannen, faciliteren vanuit het FET met aanvullende financiële mogelijkheden en maken afspraken met aannemers via onze inkooporganisatie. Met een standaardwerkwijze willen we de grote opgave voortvarend aanpakken.

Transitie huishoudens

Gebiedsaanpak (isolatieaanpak)

Nij Begun maatregel 29

Woningeigenaren in de provincie Groningen en Noord-Drenthe kunnen vanaf het eerste kwartaal van 2025 subsidie aanvragen om hun woning te isoleren. Dit is een van de maatregelen van de overheid uit Nij Begun (maatregel 29). Voor de isolatieaanpak is 1,65 miljard euro beschikbaar.

Vanuit maatregel 29 kunnen alle woningeigenaren in de gemeente Groningen subsidie ontvangen voor het isoleren van de woningen tot aan de isolatiestandaard. De subsidie, 50% of 100%, is afhankelijk van het inkomen of het gebied. Hierbij wordt ook gekeken naar de koppelkansen met circulariteit bijvoorbeeld door het gebruik van lokaal biobased isolatiemateriaal.

Het isolatieprogramma Nij Begun wordt op moment van schrijven langs 4 programmalijnen verder uitgewerkt:

1. de ontzorging en ondersteuningsaanpak inwoners;
2. de subsidieregeling, de financieringsstromen en uitvoeringsmiddelen;
3. de capaciteit in de markt en het opschalingspotentieel;
4. de proef voor het combineren isoleren en versterken.

Lokale Aanpak Isolatie

Uitvoeren isolatieprogramma met als doel de slecht geïsoleerde woningen te verbeteren van eigenaren die moeite hebben hun woning te verduurzamen. Vanuit de Lokale Aanpak Isolatie (LAI) heeft de gemeente Groningen 2,5 mln euro ontvangen voor het isoleren van woningen met een slecht energielabel. Dit budget kan inzet worden voor het geven van advies en het plaatsen van de isolerende maatregelen. Doordat in onze gemeente ook maatregel 29 uit Nij Begun van toepassing is wordt de inzet van deze middelen in gezamenlijkheid met maatregel 29 opgepakt.

Doelgroepen aanpak

Bestrijden energiearmoede

Iedereen gaat meer betalen voor zijn woonlasten en voor zijn energierekening. Maar bij huishoudens met lagere inkomens in slecht geïsoleerde woningen hakt dit er harder in dan bij huishoudens met hogere inkomens. We bieden hulp aan de huishoudens die extra hard getroffen worden door de hoge energieprijzen en die zelf niet in staat zijn om de woning te verduurzamen. Hiermee kunnen zij direct stappen zetten om in hun huis energie te besparen en daarmee hun energierekening te verlagen.

In november 2022 is de Aanpak Energiearmoede door middels een brief naar de raad gestuurd. Voor de uitvoering van deze aanpak is een budget van 12,1 mln euro beschikbaar gesteld via de Specifieke Uitkering regeling Energiearmoede. De looptijd van regeling duurt tot eind 2025. In juli 2024 is een voortgangsrapportage middels een brief naar de raad gestuurd.

De aanpak energiearmoede voor de huurders en woningeigenaren bestaat uit een aantal sporen.

Zoals in de voortgangsrapportage is aangegeven zijn alle sporen in uitvoering of inmiddels afgerond.

1. het inzetten van de energiecoaches en energieadviseurs;
2. uitdelen en plaatsen van kleine maatregelen in de wijken (kleine energiebesparende maatregelen);
3. het plaatsen van grote energiebesparende maatregelen (isolatie);
4. het vervangen van energieslurpend witgoed.

VvE-desk

Ongeveer 40% van de huishoudens in onze gemeente zit in een VvE. Een erg complexe doelgroep met verschillende eigenaren. Mede vanuit de geleerde lessen in proeftuin de Wijert hebben we een aanpak ontwikkeld om grote VvE's te kunnen helpen met isoleren. Deze aanpak werken we verder uit en gaan we inzetten in de wijken in het Noordwesten van de stad. Een tweede aanpak is de gebouwtype aanpak waarbij groepen VvE's gezamenlijk kunnen optrekken om te verduurzamen en daarmee kosten kunnen besparen. Ook wordt er gewerkt aan een methodiek om kleine VvE's (het grootste deel van de VvE's in onze gemeente) goed te kunnen helpen. Het jaar 2025 staat in het teken van opschaling van de VvE-desk en haar activiteiten.

Woningcorporaties

Met de woningcorporaties wordt samengewerkt om ook de huurders te voorzien van kleine energiebesparende maatregelen. Om de corporatieve woningvoorraad te verduurzamen maken we jaarlijks prestatieafspraken waarin we streven naar een CO₂ neutrale en aardgasvrije woningvoorraad.

Individuele benadering (Duurzaam Groningen)

We ondersteunen bewoners van onze gemeente via het energieloket. Zij krijgen via het digitaal loket Duurzaam Groningen advies voor het isoleren van hun woning en hoe zij energie kunnen besparen. Tegelijkertijd begeleiden we hen in de transitie naar een hybride (groen gas en elektrisch) of volledig elektrische (all-electric) warmteoplossing.

Transitie bedrijfs- en maatschappelijk vastgoed

Gebiedsaanpak
Om bedrijventerreinen te verduurzamen wordt samen met de ondernemersverenigingen en ondernemers gewerkt aan concrete plannen voor het verduurzamen van bedrijven. Het gaat hierbij vaker om een cluster van bedrijven. Daarbij zetten we in op isoleren, energie besparen, maar vooral ook energie opwekken (zon op daken). In het kader van de netcongestie zoeken we daarbij naar het zoveel mogelijk lokaal gebruiken van opgewekte stroom. We zoeken actief naar waar de energie bij ondernemers zit (‘hands on’). Hiervoor maken we bijvoorbeeld gebruik van het door buro Tauw in opdracht van het Programma Verduurzamen Bedrijventerreinen opgestelde ambitieweb. Verder willen we een gebiedsaanpak ontwikkelen dat te gebruiken is voor het verduurzamen van de verschillende bedrijventerreinen.

Individuele benadering (Groningen Werkt Slim)

Groningen Werkt Slim (GWS) is een laagdrempelig eerstelijns energieloket waar (mkb-)ondernemers terecht kunnen voor kosteloos en onafhankelijk advies over energiebesparing. GWS is een initiatief van de gemeente Groningen, de provincie Groningen en de Groningse bedrijvenverenigingen en conformeert/committeert zich aan de klimaatdoelstellingen van deze partijen.

De eerstelijns energieadviseurs van GWS helpen bedrijven om eerste stappen te zetten in de verduurzaming van hun energiehuishouding. De besparingsadviezen gaan over het bedrijfspand of de bedrijfsprocessen. Denk aan zonnepanelen, warmtepompen en isoleren. Ook informeren de adviseurs over bijbehorende subsidie- en financieringsmogelijkheden en biedt Groningen Werkt Slim tools om aan de slag te gaan met de adviezen.

Toezicht en handhaving (VTH)

De helft van de besparingsmogelijkheden in de stad is aanwezig bij bedrijven. Omdat niet alle bedrijven op eigen initiatief maatregelen nemen, levert toezicht en handhaving een belangrijke bijdrage aan de noodzakelijke energiebesparing. Omdat bedrijven individueel benaderd worden, leveren we maatwerk en garanderen we dat aanwezige besparingsmogelijkheden daadwerkelijk worden gerealiseerd. Behalve toezien op realisatie van verplichte maatregelen adviseren we over verdergaande maatregelen en subsidiemogelijkheden. Van nagenoeg alle bedrijven hebben we energiegegevens. Per jaar houden we toezicht bij ongeveer 300 bedrijven. Zo nodig treden we handhavend op, maar in de praktijk is dit zelden nodig vanwege de adviserende manier van werken en de financiële voordelen van veel maatregelen.

Verduurzaming gemeentelijk vastgoed

Om aan te geven hoe toegewerkt gaat worden naar de doelstellingen (aardgasloos en CO2-reductie) is er de routekaart 'Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed' opgesteld (november 2021), met als ambitie om eind 2024 een uitvoerings- en investeringsprogramma uit te werken. We sluiten hiermee aan bij de landelijke afspraak tot het opstellen van vierjaarlijkse te herijken gemeentelijke routekaart. Om invulling te geven aan de routekaart is de afgelopen jaren de gebouwvoorraad op objectniveau onderzocht, is de organisatie opgeschaald en zijn er pilots uitgevoerd om beter zicht te krijgen op de complexiteit van de verduurzamingsopgave. Voor de nieuwbouw projecten zijn er aanvullende eisen gesteld m.b.t. de duurzaamheidsambities.

Op het moment van schrijven wordt de routekaart herijkt en wordt het uitvoeringsprogramma Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed verder ingericht. De koers zal grotendeels worden bepaald door de (aankomende) verplichtingen die gelden voor CO2-reductie bij utiliteitsgebouwen. Deze routekaart en het investeringsprogramma gaan we eind 2024 neerleggen bij uw raad.